Landasan Filosofis Pendidikan Islam: Konstruksi Tipologis Pendidikan Islam di Era Modern

  • Afifuddin Afifuddin Universitas Islam Negeri Alauddin Makassar, Indonesia
  • Ismail Ishak Universiti Utara Malaysia, Malaysia

Abstract

This study aims to analyze the philosophical roots of Islamic education, which are focused on four sub-problems, namely: (1) the meaning and substance of the philosophy of Islamic education; (2) the ontological; (3) the epistemological; and (4) the axiological principles of Islamic education. This research method is a literature review with a philosophical and pedagogical approach. The findings of the study indicate a close relationship between philosophy and education, namely that philosophical issues are essentially the central themes that are transferred through education and that education is a critical means in the inheritance and socialization of philosophical ideas and values. The ontological principle of Islamic education emphasizes the fundamental aspects of a belief system that revolves around the principles of purposeful creation, comprehensive unity, and solid balance. The epistemological principles of Islamic education talk about the methodological basis in an effort to transfer knowledge to students, which ultimately narrows the dichotomous gap between religious and non-religious sciences. Meanwhile, the axiological aspect of Islamic education emphasizes the actualization of absolute transcendental values and universal values that become the main basis for Islamic education materials and curriculum, which in turn form a complete Muslim person with Islamic character.

Keywords: Islamic education, modern era, philosophy, typological construction

Downloads

Download data is not yet available.

References

Abdullah, Amin. 1998. Problem Epitemologis-Metodologis Pendidikan Islam. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

Abdurrahman, Muslim. 1995. Islam Transformatif. Jakarta: Pustaka Firdaus.

Abu al-Ainain, Ali Khalil. 1980. Falsafat al-Tarbiyyah al-Islamiyyah fi al-Qur’an al-Karim. Mesir: Dar al-Fikr al-Arabi.

Achmadi. 2004. Ideologi Pendidikan Islam. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

Afifuddin, Afifuddin. 2021. “Mengaktualisasikan Landasan Filosofis Pendidikan Islam di Era Milenial.” Dirasat Islamiah: Jurnal Kajian Keislaman 2 (2): 89–106.

Afifuddin, Afifuddin, dan Muhammad Alqadri Burga. 2022. “Religious Ethics Education of Muslim and Buddhist Families in Watampone.” Al-Qalam 28 (2): 228–238.

Ahmed, Farah. 2018. “An Exploration of Naquib al-Attas’ Theory of Islamic Education as Ta’dīb as an ‘Indigenous’ Educational Philosophy.” Educational Philosophy and Theory 50 (8): 786–794.

Al-Fandi, Haryanto. 2014. “Konsep Pendidikan Seumur Hidup (Long Life Education).” Manarul Qur’an: Jurnal Ilmiah Studi Islam 14 (1): 57–69.

Al-Syaibany, Omar Mohammad al-Toumy. 1979. Falsafah Pendidikan Islam. Jakarta: Bulan Bintang.

Aly, Hery Noer. 2003. Watak Pendidikan Islam. Jakarta: Friska Agung Insani.

Arief, Armai. 2002. Pengantar Ilmu dan Metodologi Pendidikan Islam. Jakarta: Ciputat Press.

Budiman, Mochammad Arif. 2017. Pendidikan Agama Islam. Banjar Baru: Grafika Wangi Kalimantan.

Burga, Muhammad Alqadri. 2019. “Hakikat Manusia sebagai Makhluk Pedagogik.” Al-Musannif 1 (1): 19–31.

Burga, Muhammad Alqadri, Azhar Arsyad, Muljono Damopolii, dan A. Marjuni. 2019. “Accommodating the National Education Policy in Pondok Pesantren DDI Mangkoso: Study Period of 1989-2018.” Islam Realitas: Journal of Islamic & Social Studies 5 (1): 78–95.

Burga, Muhammad Alqadri, dan Muljono Damopolii. 2022. “Reinforcing Religious Moderation through Local Culture-Based Pesantren.” Jurnal Pendidikan Islam 8 (2): 145–62.

Depdikbud RI. 1995. Kamus Besar Bahasa Indonesia. Jakarta: Balai Pustaka.

Fahmi, Izzuddin Rijal, dan Muhamad Asvin Abdur Rohman. 2021. “Non-Dikotomi Ilmu: Integrasi-Interkoneksi dalam Pendidikan Islam.” AL-MIKRAJ: Jurnal Studi Islam dan Humaniora (E-ISSN: 2745-4584) 1 (2): 46–60.

Fahrudin, Fahrudin, and Sepma Pulthinka Nur Hanip. 2020. “Interkoneksi Paradigma Pendidikan Islam di Sekolah Menengah Atas Tren Sains Tebuirang Jombang.” Belajea: Jurnal Pendidikan Islam 5 (2): 277–88.

Farhan, Ishaq Ahmad. 1983. Al-Tarbiyat al-Islamiyah Baina al-Ashalah wa al-Mua’sharah. Amman, Jordan: Dar al-Furqan.

Halik, Abdul. 2020. “Ilmu Pendidikan Islam: Perspektif Ontologi, Epistemologi, Aksiologi.” Istiqra: Jurnal Pendidikan dan Pemikiran Islam 7 (2).

Hanapi, Mohd Shukri. 2013. “From Jahiliyyah to Islamic Worldview: In a Search of an Islamic Educational Philosophy.” International Journal of Humanities and Social Science 3 (2): 213–221.

Hanifah, Umi. 2018. “Islamisasi Ilmu Pengetahuan Kontemporer: Konsep Integrasi Keilmuan di Universitas-universitas Islam Indonesia.” TADRIS: Jurnal Pendidikan Islam 13 (2): 273–94.

Harimansyah, Said. 2019. “Prinsip-prinsip Pendidikan Islam.” As-Salam: Jurnal Ilmiah Ilmu-Ilmu Keislaman 2 (1): 247–59.

Harisah, Afifuddin. 2018. Filsafat Pendidikan Islam Prinsip dan Dasar Pengembangan. Yogyakarta: Deepublish.

Hasan, Mawardi. 2020. “The Concept of Lifelong Education in Islam.” Ar-Raniry, International Journal of Islamic Studies 4 (2): 257–272.

Herman, Herman. 2014. “Prinsip-prinsip dalam Pendidikan Islam: Universal, Keseimbangan, Kesederhanaan.” Al-Ta’dib: Jurnal Kajian Ilmu Kependidikan 7 (2): 99–119.

Hung, Ruyu. 2019. “Chinese Ecological Pedagogy: Humanity, Nature, and Education in the Modern World.” Educational Philosophy and Theory 51 (11): 1073–1079. Taylor & Francis.

Idris, Muh. 2020. Orientasi Pendidikan Islam. Yogyakarta: Deepublish.

Ilham, Dodi. 2020. “Persoalan-persoalan Pendidikan dalam Kajian Filsafat Pendidikan Islam.” Didaktika: Jurnal Kependidikan 9 (2): 179–88.

Ismunadi, Ali, dan Moh Faishol Khusni. 2021. “Rekonstruksi Pendidikan Islam Multikultural Indonesia Perspektif Filsafat Pendidikan Islam.” Tribakti: Jurnal Pemikiran Keislaman 32 (2): 353–366.

Kailani, Madjid Irsan. 2002. Falsafat al-Tarbiyyah al-Islamiyyah. Dubai: Dar al-Qalam.

Langgulung, Hasan. 1987. Asas-asas Pendidikan Islam. Jakarta: Pustaka Al-Husna.

Mahjub, Abbas. 1987. Ushul al-Fikr al-Tarbawi fi al-Islam. Beirut: Dar Ibn Katsir.

Makki, Makki. 2019. “Epistemologi Pendidikan Islam: Memutus Dominasi Barat terhadap Pendidikan Islam.” Al-Musannif 1 (2): 110–124.

Minarti, Sri. 2022. Ilmu Pendidikan Islam: Fakta Teoretis-Filosofis dan Aplikatif-Normatif. Jakarta: Amzah.

Mufid, Fathul. 2013. “Integrasi Ilmu-ilmu Islam.” Equilibrium 1 (1): 55–71.

Muhaimin. 2003. Wacana Pengembangan Pendidikan Islam. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.

Muharmina, Annisa. 2022. “Integrasi dan Interkoneksi Ilmu Pendidikan Islam Transformatif dengan Rumpun Ilmu Pengetahuan: Ilmu Pengetahuan Agama & Ilmu Pengetahuan Sosial.” Book Chapter of Proceedings Journey-Liaison Academia and Society 1 (1): 72–78.

Mulkhan, Abdul Munir. 1993. Paradigma Intelektual Muslim. Yogyakarta: SIPRESS.

Mustofa, Idam. 2021. “Landasan Pendidikan Islam.” JIEM: Journal of Islamic Education and Manajemen 1 (2): 24–33.

Nurdin, Hisbullah. 2020. “Problems and Crisis of Islamic Education Today and in The Future.” International Journal of Asian Education 1 (1): 21–28.

Rahman, Fazlur. 1979. Islam. Chicago: University of Chicago Press.

Rahman, Yudi Ardian. 2017. “Tantangan Pendidikan Islam dalam Konteks Global.” Tsaqofah: Jurnal Pendidikan Islam 1 (2).

Rayan, Sobhi. 2012. “Islamic Philosophy of Education.” International Journal of Humanities and Social Science 2 (19): 150–56.

Restian, Arina. 2020. Psikologi Pendidikan: Teori dan Aplikasi. Malang: UMM Press.

Rizal, Ahmad Syamsu. 2014. “Filsafat Pendidikan Islam sebagai Landasan Membangun Sistem Pendidikan Islami.” Jurnal Pendidikan Agama Islam-Ta’lim 12 (1): 1–18.

Rumi, Fuad. 2000. Filsafat Ilmu. Makassar: UMI Press.

Ruslan, Ruslan, Muhammad A Burga, dan Muli U Noer. 2022. “Theological Belief towards Islamic Spiritual Belief: Evidence from South Sulawesi, Indonesia.” HTS Teologiese Studies/Theological Studies 78 (4): 6.

Safarudin, Rizal, Zulfamanna Zulfamanna, Zulmuqim Zulmuqim, dan M Zalnur. 2022. “Analisis Filosofis tentang Ilmu Pengetahuan dalam Perspektif Filsafat Pendidikan Islam dan Implikasinya terhadap Pengembangan Pendidikan Islam.” Journal on Education 5 (1): 770–783.

Siregar, Ilham Ramadan. 2022. “Prinsip-prinsip Pendidikan Perpektif Alquran dan Hadis.” Al-Mu’tabar 2 (1): 12–30.

Suryadi, Rudi Ahmad. 2018. Ilmu Pendidikan Islam. Yogyakarta: Deepublish.

Tajuddin, Tabrani, dan Neny Muthiatul Awwaliyah. 2021. “Paradigma Integrasi-Interkoneksi Islamisasi Ilmu dalam Pandangan Amin Abdullah.” Aksiologi: Jurnal Pendidikan dan Ilmu Sosial 1 (2): 56–61.

Tarigan, Mardinal, Feby Annisa Yasmin, Akrizal Rifai, Yusriani Yusriani, dan Khairul Azmi. 2022. “Filsafat Ilmu sebagai Landasan Pengembangan Ilmu Pendidikan.” Mahaguru: Jurnal Pendidikan Guru Sekolah Dasar 3 (1): 175–182.

Wahid, Abd. 2019. “Strategi Penguatan Pendidikan Karakter Islam.” Syaikhuna: Jurnal Pendidikan dan Pranata Islam 10 (2): 168–80.

Yasin, Fatah, dan Mohd Shah Jani. 2013. “Islamic Education: The Philosophy, Aim, and Main Features.” International Journal of Education and Research 1 (10): 1–18.

Published
2022-12-31
How to Cite
Afifuddin, Afifuddin, and Ismail Ishak. 2022. “Landasan Filosofis Pendidikan Islam: Konstruksi Tipologis Pendidikan Islam Di Era Modern”. Al-Musannif 4 (2), 119-34. https://doi.org/10.56324/al-musannif.v4i2.69.
Section
Articles